پل های تاریخی خدا آفرین

این اثر در تاریخ ۵ اسفند ۱۳۷۶ با شمارهٔ ثبت ۱۸۵۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این پل‌ها بر روی رودخانه‌ ارس در مجاورت دهستان كیوان بخش خداآفرین و 80 كیلومتری شمال شهرستان كلیبر، به فاصله حدود 100 متری از همدیگر قرار دارد. در حال حاضر، یكی از پل‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در خصوص تاریخ ساخت این پل‌ها، مدرك مستندی دردست نیست. آنچه از منابع تاریخی و مدارك باستان شناسی برمی‌آید، از روزگار باستان و در دوره‌های مختلف، پل‌های متعددی بر رودخانه‌ ارس زده شده كه قدیمترین آنها متعلق به اوایل هزاره اول قبل از میلاد است؛ اما از پلی با نام خداآفرین، اولین بار در حدود سال 740 ﻫ . ق در كتاب «نزهه‌القلوب» حمدالله مستوفی یاد می‌شود: «زنگیان چند پاره دیه است و اكنون داخل مردانقم، پل خداآفرین بر آب ارس، در آن حدود است. بكربن عبدالله... ساخت در سنه خمس و عشر هجری (سال 15 هجری)». هر چند در درستی مطلب فوق تردید وجود دارد، اما این امر مسلم است كه خیلی قبل از سال 740 ﻫ . ق پلی با نام خداآفرین بر روی رودخانه‌ ارس برپا بوده است. به نظر می‌رسد كه این پل بارها ویران و بازسازی شده است.

پل‌هایی كه امروزه بر روی رودخانه‌ ارس مشاهده می‌شود، ظاهراً مربوط به دوره صفویه و قاجاریه است. پل كوچك خداآفرین كه به صورت نیمه ویران درآمده و بخشی از طاق‌های آن فرو ریخته، مربوط به دوره صفوی و احتمالاً از ساخته‌های شاه عباس اول است. این پل حدود 120 متر طول، 6 متر عرض، 12 متر ارتفاع و 11 دهانه یا چشمه طاق داشته و برای ساخت آن از سنگ‌های تراشیده، سنگ لاشه و ملات آهكی استفاده شده است. در حال حاضر، تنها سه دهانه پل باقی مانده و بقیه از بین رفته است.

در کتاب های تاریخی آمده است که اعراب نیز برای فتح قفقاز از پل ها استفاده کرده اند. همچنین پادشاهان و امرای زیادی در طول تاریخ آن را تعمیر کرده و ازآن استفاده کرده اند که از جمله پادشاهان : الجایتو سلطان، شاه خدابنده ، آقا محمد خان قاجار، جلال الدین ملکشاه و …می باشند.

منابع:

1.دانش نامه آزاد وکی پدیا [www.wikipedia.org]

2.گروه گردشگری آنوبانینی [www.anobanini.ir]

گردآوری و بازنشر: گروه بازرگانی آرین