موزه پارس موزه‌ای است واقع در باغ نظر شیراز که در آن اشیایی از دوران پیش و پس از اسلام نگهداری می‌گردد. این موزه در سال ۱۳۱۵ خورشیدی بنیاد شده‌است. آرامگاه کریم خان زند که مربوط به دوره زند است در این مکان قرار دارد. موزه پارس در شیراز، خیابان زند، باغ نظر، نزدیک ارگ کریمخان واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۵ آذر ۱۳۱۴ با شمارهٔ ثبت ۲۴۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

تاریخچه

کریم خان زند در میان باغ نظر، عمارت هشت ضلعی (هشت و نیم هشت) زیبایی ساخت که به روزگار او این عمارت باشکوه محل پذیرایی از میهمانان، سفیران خارجی و انجام مراسم رسمی و اعیاد گوناگون بوده است. نام دیگر آن را باغ حکومتی گفته‌اند. نمای بیرونی عمارت کلاه فرنگی به صورت هشت ضلعی است با تزئینات کاشی نگاره‌های گل و مرغ و در بالای عمارت اسپرها و لچکیهای کاشیکاری شده بنا را مزین کرده‌اند، این نگاره‌ها به قرنیه در چهار ضلع منظرهٔ شکارگاه و روایت بر تخت نشستن حضرت سلیمان را نشان می‌دهد. چهار آب نما در چهار سوی ساختمان وجود داشته که آب نمای شمالی آن در مسیر خیابان زند قرار گرفته و تخریب شده است. فضاهای درونی بنا شامل یک بخش مرکزی وچهار شاه نشین جانبی است. یک آب نمای یک پارچه از سنگ مرمر در کف فضا طراوت فضای داخلی را موجب گردیده است. پس از مرگ کریم خان وی را در اینجا به خاک سپردند و آغا محمد خان قاجار در سال ۱۲۰۶ شمسی به دلیل کینه‌توزی دستور نبش قبر وی را داد و استخوان‌های وی را به کاخ گلستان منتقل کردند؛ و مجدداً در زمان رضا شاه استخوان‌ها نبش قبر گردید و به این مکان عودت داده شد. این عمارت در سال ۱۳۱۵ هجری شمسی به همت انجمن آثار ملی ایران و با کوشش و تلاش شادروانان علی اصغر حکمت شیرازی، علی سامی و فریدون توللی با تغییر کاربری به عنوان اولین موزه شهرستانهای کشور مشغول به فعالیت شد.[۲] آثار موجود در موزه پارس به سه دوره پیش از تاریخ، دوره تاریخی و دوره اسلامی تقسیم می‌شود.

اشیاءموجود در موزه

موزه پارس به عنوان قدیمی ترین موزه استان فارس آثار ارزشمندی از اشیای فلزی، سفالی، انواع سکه‌ها و مهرها و... از هزاره چهارم پیش از میلاد تا دوره معاصر را در خود جای داده است. مجموعه ۳۰ جلد قرآن به خط یحیی الجمالی الصوفی که در قرن ۸ هجری قمری در زمان شاه ابواسحاق اینجو و به دستور خاتون نوشته شده است همراه با مجموعه‌ای از نقاشی‌های آب رنگ لطفعلی صورتگر شیرازی در این موزه قرار دارد. تابلوی معروف (کریم خان در حال کشیدن قلیان) هم در این موزه قرار دارد. در این تابلو درباریان زند مثل شیخ علی خان، صادق خان، زکی خان و لطفعلی خان زند نیز به تصویر کشیده شده‌اند. این تابلو اثر جعفر نقاش دوره زنده است.همچنین آثار نقاشان معروف دوره زندیه مثل آقا صادق، میرزا بابا نقاشباشی و جعفر به همراه آثاری از نقاشان معاصر مثل صدرالدین شایسته و میر مصور (شاگردان کمال‌الملک) به چشم می‌خورد.شمشیر کریم خان زند نیز در این موزه نگهداری می‌شود.در ضلع غربی محوطه باغ، سنگ مدور و استوانه‌ای شکل، معروف به لوح تاریخ، نگهداری می‌شود. روی این سنگ سه کتیبه با خطوط ثلث نسخ پهلوی و خط نستعلیق مربوط به سه دوره تاریخی سلجوقی، صفوی و قاجاریه حک شده است.

آرامگاه کریم خان زند

کریم خان در سال ۱۱۹۳ ه ق درگذشت و بنا به وصیت خودش پیکر او را در شاه نشین شرقی این عمارت به خاک سپردند. ۱۳ سال بعد ،آغا محمد خان قاجار به سبب کینه‌توزی نسبت به خاندان زند استخوان‌های کریم خان را از محل دفن خارج کرد و به کاخ گلستان منتقل کرد.

محوطه

در محوطه موزه پارس نقش برجسته‌هایی از پهلوانان گرزدین وند حاضر در نبرد با امپراتوری عثمانی و شخص پهلوان موسی خمیس گرزدین وند پهلوان اول ایران در دوره زندیه تا اواسط قاجاریه و سردار سپاه ایران در نبرد با امپراتوری عثمانی که از نوادگان پادشاه اساطیری ایران جمشید و یا سلطان ملکشاه محسوب می‌شود، مشاهده می‌گردد.

ساختمان کلاه فرنگی

عمارت کلاه فرنگی شیراز در میان باغ نظر بنا شده است. باغی با سروهای آزاد، درخت‌های نارنج و بنایی با معماری کاملا ایرانی. ساختمان کلاه فرنگی را کریم خان زند برای پذیرایی از مهمانان و نمایندگان خارجی ساخته بود. بنایی با چهار شاه نشین و چهار اتاقک. نقش‌های آجری، کاشی کاری و نگارگری و استفاده از ازاره‌های یک تکه که در محل زاویه هیچ برشی نداشته از ویژه گی‌های معماری این بنا است. گچ بری‌های دوره زندیه شامل مقرنس و قطاربندی‌های بسیار ساده است که توسط لایه چینی و کلاه کاری تزئین شده‌اند.یکی از ویژگی‌های تزئینات درونی بنا، کاربرد گل و مرغ شیرازی است که در نگارگری دوره زند به چشم می‌خورد.