کُمیجان شهری است در بخش مرکزی شهرستان کمیجان استان مرکزی ایران. شهرستان کمیجان در شمال غربی استان مرکزی واقع شده‌است که با اراک مرکز استان ۹۵ کیلومتر فاصله دارد. مردم شهرستان کمیجان آذری بوده و به ترکی آذربایجانی سخن می‌گویند. فارسی نیز رایج است. این شهرستان از نظر آب و هوایی منطقه‌ای بکر به حساب می‌آید و جایگاه خوبی برای زندگی، استراحت و اقلیم درمانی و گردشگری است؛ و دارای دانشگاه آزاد و پیام نور می‌باشد. درآمد قالب مردم شهر کمیجان به خصوص در محله انار و عیس آباد کشاورز بوده و لی مردم مناطق مرکزی شهر کمیجان تجارت و کسب و کار و خدمات می‌باشد. این شهر جاذبه‌هایی مانند بازار، قلعه خاندان بهادری، محله یزدی هاو زادگاه شاعر معروففخرالدین عراقی را با نام چهرگزی که در قسمت شمالی محله بزرگ انار می‌باشد را دربردارد. از جاذبه تاریخی مانند تپه چرگزی باغ‌های حسن‌آباد و شیخ دیلی، محمود بلاغی، قوش دره و مزرعه احمدآباد و باغات و دشت گسترده انار و… می‌باشد. کمیجان در دامنه کوه سر به فلک کشیده وفس بوده و تپه‌های بزرگی چون چهرگزی و امام یالی از سمت شمال شرقی و شرق آن را احاطه نموده‌است.

محله‌های کمیجان

• محله قلعه بالاترین نقطه این شهر حساب می‌شود و از نظر بافت شهری محله‌ای قدیمی می‌باشد که به بام کمیجان معروف است.
• محله گل ایچی

که مسجد جامع فعلی در ان محل بنا شده‌است و از محله‌های قدیمی محسوب می‌شود

• کهنه قلعه
  • این محله بین محلهٔ نجارلار و نزدیک به چهار راه مهدیه از سمت خیابان ۱۶ متری انقلاب قرار دارد که یکی از محله‌های قدیمی کمیجان محسوب می‌شود. در این محل مسجدی به نام مسجد صاحب الزمان قرار دارد که آن مسجد هم از مسجدهای قدیمی و بزرگ کمیجان به حساب می‌آید که اکنون محل برقراری نماز جمعه نیز هست.
• یوخاره حاصار (علیا محله)
  • این محله دارای یک یخچال قدیمی زیر زمینی بالای ۲۰۰ سال قدمت تاریخی می‌باشد که در ملک آقای امان‌الله کمیجانی وجود دارد و هنوز از آن برای نگهداری بعضی از مواد غذایی مانند ترشیجات استفاده می‌شود این یخچال به دستور میرزا اصغر دفتردار عاصم السلطنه ساخته شده‌است. این یخچال در گذشته در فصل سرما پر از یخ شده تا در تابستان از ان استفاده شود و جالب است که بدانیم استفاده ان برای تمام عموم مردم آزاد و رایگان بوده و در انحصار خان نبوده‌است بلکه به دستور میرزا اصغر از خاندان رشیدی برای رفاه مردم ساخته شده‌است. (هنوز پابرجااست)
• عیسی آّباد سویه (محله سراب)
  • بزرگترین محله کمیجان می‌باشد و این محله در مرکزی‌ترین نقطه شهر است این محله به خاطر شریک بودن آب با محله عیسی آباد به عیسی آباد سویه نام گرفت که از نام قدیمی این محله‌است و اکنون به محله سراب معروف است. جنوب این محله به باغ‌های این محله ختم می‌شود که آشاقه باغلار نام برده می‌شود و ساکنین این محله علاوه بر این باغ‌ها در منطقه حسن‌آباد نیز باغ دارند.
• نجارلار
  • این محله بین محله کهنه قلعه و یوخاره حاصار (علیا محله) قرار دارد؛ که امروزه کمتر از این محله در کمیجان نام برده می‌شود در گذشته گروهی از شهروندان که همگی نجار بیشه بودند تحت عنوان نجارها در این محله زندگی می‌کردند و از محلات کوچک شهر می‌باشد.
• علی قلی بک
  • استخر قنات علیقلی بیگ که از دامنه غربی دشت حسن‌آباد منشأ می‌گرفت در این محله قرارداشت و آب آن پس از جمع شدن در استخر، دشت عیسی آباد را آبیاری می‌کرد و این محله را به همین نام نهاده‌اند. این محله در حدفاصل عیسی آباد و کمیجان قرار دارد و در اتصال ایندو نقش مهمی ایفا کرده‌است و افرادی که در ان سکونت دارند بیشتر به شغل‌های فنی و کارگاه‌های تولیدی روی آورده‌اند.
• عیسی آباد
  • عیسی آباد در اصل از کمیجان جدا و در غرب آن واقع بود ولی با توجه به فاصله بسیار کم، به مرور با ساخت و ساز اماکن مسکونی و تجاری به کمیجان متصل گردیده و بیکی از محلات بزرگ کمیجان تبدیل گردید. این محله از جمله محله‌های بزرگ شهر است که مردم ان بیشتر به دامداری و کشاورزی و در مواقعی تجارت و کارهای ساختمانی مشغولند. بزرگترین طایفه آن خاندان حسنی و عیسی آبادی می‌باشند و از دیگر طوایف ان می‌توان به نوروزی، رحیمی، افشار و… اشاره نمود. این محله دارای دشت بزرگی برای کشاورزی در اراضی پایین دست بوده و باغات انگور را دربردارد. این محله ورودی کمیجان از سمت همدان است.
• انار
  • انار در اصل از کمیجان، جدا و در شرق آن واقع بود ولی با توجه به فاصله بسیار کم، به مرور با ساخت و ساز اماکن مسکونی و تجاری به کمیجان متصل گردیده و به یکی از محلات بزرگ کمیجان تبدیل گردید. ورودی شهر کمیجان از سمت اراک این محله می‌باشد که یکی از محله‌های بزرگ و صاحب نام این شهر است. (دانشگاه‌های آزاد و پیام نور، بیمارستان، اداره راه و ترابری، بهزیستی و اداره آب‌های زیر زمینی در این محله قرار دارد) این روستا خود دارای سه محله بنام‌های قلعه میانده-قلعه بالا و کن ایچه و قلعه گل احمد می‌باشد. به دلیل دارا بودن چشمه سارهای فراوان از جمله تی اک و بلاغ چشمه و آسیاب و قنات پرآب قدیمی و بزرگش یا به دلیل دارا بودن آتشکده‌های فعال زرتشتی به آن انار (بسیار فروزنده) می‌گویند. از بزرگترین طوایف آن طایفه اناری و محمد کریم می‌باشد که در پراکندگی جمعیتی آن در روستاهای راستکردان و قازوق و همچنین راهان (سقرجوق، دستجان و زنجیران و کودزر و آقازیارت) دیده می‌شود. تپه چهرگزی در قسمت شمالی این محله بزرگ قرار دارد. اراضی مستعد کشاورزی و آب و هوای خوش، این محله را محلی برای ییلاق میهمانان به خصوص در تابستان‌های گرم نموده‌است. بیشترین اراضی تحت کشت شهرستان به لحاظ جمعیتی را دارا بوده و دارای خاک بسیار حاصلخیز است به نحوی که در زمان‌های قدیم از مهم‌ترین املاک خاندان بهادری (جعفرخان بهادری فرزند ابراهیم خان عاصم السلطنه بهادری) محسوب می‌شده‌است. از دیگر طوایف این محله می‌توان به اناری، عظیمی، کدیور، مرادی، علیزاده باستان و پزشکی و… اشاره نمود. خاندان پزشکی بنیان‌گذار طب نوین و منوچهر خان پزشکی از اهالی این روستای قدیمی بزرگ بنیان‌گذار آموزش نوین شهرستان است. شغل بیشتر مردم کشاورزی بوده و در سالیان اخیر گرایش جوانان به مشاغل حکومتی و دولتی حائز توجه بوده‌است. این محله از زمان‌های قدیم به صورت طولی در کنار جاده کمیجان به اراک گسترانده شده‌است.
• گول اوسته
  • در زمان‌های قدیم، قنات بزرگ کمیجان و استخر (گول) آن در این محله قرار داشت و اطراف و اکناف این استخر (گول) را گول‌اوسته یعنی بالای استخر می‌گفتند. این منطقه، خوش آب و هواترین محله کمیجان می‌باشد که اکثر خانه‌های این محله درون باغ‌های ساکنین می‌باشد، این محله از محله‌های قدیمی بوده و قلعه قدیمی در این محله قرار دارد که به موزه شهر تبدیل شده‌است.
• هفتاد دستگاه (شهرک فرهنگیان)
• پنجاه دستگاه
• زاوا (شهرک گلستان)
• بیست دستگاه
• حسن‌آباد
• شهرک نیروی انتظامی
• شهرک مسکن مهر

صنایع دستی

صنایع دستی کمیجان:

• قالی
• گیوه
  • هم در وفس بافته می‌شود و هم در کمیجان
• لواشین
  • لواشین توسط نجارهای کمیجان ساخته می‌شده که در فصل‌های زمستان که کشاورزی نبوده مشغول به ساخت لواشین می‌شدند و در تابستان آن‌ها را می‌فروختند.

آب و هوا

اقلیم شهر کمیجان در جنوب و غرب از منطقه سرد همدان تأثیر گرفته و در جنوب به جهت وجود دشت‌های هموار صفه از هوای خنک‌تری بهره‌مند است. آب و هوای کمیجان به‌طور کلی معتدل و خشک است. حداکثر درجه حرارت در تابستان ۳۵ درجه سانتی‌گراد است.