اَلیگودَرز مرکز شهرستان الیگودرز در شرق استان لرستان است. شهر الیگودرز در ناحیهٔ کوهستانی و با آب و هوایی بسیار سرد در شرق استان لرستان واقع شده و همچنین از شهرهای مرتفع و مناطق سردسیر ایران است. دیرینگی آن به بیش از ۷۰۰ سال می‌رسد. مردم این شهر به زبان لری بختیاری صحبت می کنند. الیگودرز در گذشته از چهار محلهٔ ورزندان، مجیان، ده تیرانی و ده محمدرضا تشکیل شده بود هرچند که توسعه اخیر شهر این مرز بندی را نامحسوس کرده است.این شهر از سال ۱۳۳۹ دارای نماینده در مجلس شورای ملی می‌باشد.
 

موقعیت جغرافیایی

الیگودرز بین ۴۹ درجه و ۴۲ دقیقه طول شرقی و ۳۳ درجه و ۲۴ دقیقه عرض شمالی واقع شده است. از نظر موقعیت نسبی، الیگودرز در نیمه شمالی شهرستان قرار گرفته است. این شهر از طریق محور شمالی با شهرهای خمین، محلات، اراک و از طریق محور جنوبی با شهرهای دزفول و فریدون‌شهر و کوهرنگ، از طریق محور شرقی با شهرهای داران، گلپایگان و خوانسار و از طریق محور غرب و شمال غربی نیز با شهرهای ازنا، دورود، شازند، بروجرد و خرم‌آباد ارتباط دارد.

راه‌های ارتباطی

شهر الیگودرز از خرم‌آباد ۱۳۵ کیلومتر، از اراک ۱۲۷ کیلومتر، از اصفهان۲۱۰ کیلومتر و از تهران ۳۸۰ کیلومتر فاصله دارد. این شهر از نظر موقعیت ارتباطی نسبت به محورهای استانی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. الیگودرز را بام آبی ایران نیز می نامند.
 

مردم

گویش

گویش اصلی و غالب مردم الیگودرز لری الیگودرزی است که از زیر شاخه‌های زبان لری به شمار می‌آید و هویت و قواعد مختص خود را دارا می‌باشد. به علت نبود مطالعات زبان‌شناسی و تاریخی، نظریات و تصورات نادرستی دربارهٔ گویش مردم الیگودرز وجود داشت که از این دست قلمداد کردن گویش مردم الیگودرز به عنوان لری بختیاری و یا لری خرم‌آبادی بود. از دیگر دلایل پیدایش چنین تصوراتی تکلم طایفه‌های بختیاری به گویش الیگودرزی پس از مهاجرت و سکونت در الیگودرز است. الیگودرزی‌ها بین گویش لری الیگودرزی و لری بختیاری تفاوت قائل هستند و به طور عام گویش لری الیگودرزی را الیگودرزی و لری بختیاری را لری خطاب می‌کنند. به دلیل نرخ بالای مهاجرت اقوام و طوایف ایل بختیاری به الیگودرز در سالهای پس از انقلاب اسلامی و همچنین مهاجرت ساکنین اصیل و قدیمی به کلان‌شهرها، گویش لری بختیاری چهارلنگ نیز در میان ساکنین این شهر مرسوم گشته است که تنها توسط خود مهاجرین بختیاری تکلم می‌شود ولی اغلب این مهاجران به علت شباهت و نزدیکی گویش‌های لری، الیگودرزی را پذیرفته‌اند و با اندک تفاوتی در لهجه آنرا صحبت می‌کنند. از سوی دیگر ساکنین قدیمی الیگودرز نیز مدت‌ها است که با لری بختیاری آشنایی پیدا کرده‌اند.
 

 

ریشهٔ نام

در وجه تسمیه الیگودرز روایت‌های گوناگونی وجود دارد. از آن جمله، روایت ساکنان بومی شهر است. بر مبنای این روایت، واژه الیگودرز، ترکیبی از واژه (آل) به معنی خاندان و گودرز است. بر این اساس مردم الیگودرز خود را به گودرز پهلوان یکی از شخصیت‌های معروف شاهنامه نسبت می‌دهند که با گذشت زمان، ترکیب آل گودرز کم کم به الیگودرز تبدیل شد. وجود طایفه گودرزی در این شهر، این باور را تشدید کرده‌است. نشانه‌های تاریخی نیز نشان می‌دهد که در محدوده شهر الیگودرز در حدود هفده قرن پیش از میلاد، تمدن‌هایی وجود داشته‌است. البته در تپه‌های شمال غربی آثاری کشف شده‌است که به دوران پیش از اشکانیان و هخامنشیان تعلق دارد.. برخی دیگر نیز وجه تسمیه آن را از واژه آلیورز یا آل ورز دانسته‌اند. در گذشته این منطقه بخش عمده ای از گندم غرب ایران را تولید می‌کرد و به خاطر پر بار بودن محصول گندم ها به رنگ قرمز در می‌آمدند به همین خاطر عده‌ای معتقدند این نام ترکیبی از کلمهٔ آل به معنای قرمز و ورز به معنای کشت است.همچنین این نام را آمیزه‌ای از دو واژه اَل به معنای عقاب و گودرز دانسته‌اند. بهترین وجه تسمیه ای که با توجه به آواشناسی و تاریخ و همچنین مستندات کشف شده از مکان هایی مانند روستای گورچین بر نام این شهر مرتب میباشد، واژۀ (ایل گودرز) میباشد، یعنی مکانی که ایل و عشیرۀ گودرز که احتمالاً منظور همان گودرز کشواد است، در این مکان ساکن بوده‌اند.
 

دیرینگی

از تاریخ الیگودرز اطلاع دقیق و کاملی در دست نیست اما از شواهد و ساختمان‌های ساخته شده در این شهر این گونه به نظر می‌رسد که تاریخ این شهر بیش از ۷۰۰ سال نیست.شهری که دارای هفتصد سال قدمت تاریخی و به روایتی شهر گیو گودرز و قلعه های باستانی است . اگر چه آثار قلاع معروف آن از بین رفته ، لیکن هنوز کهنسالانش از قلعه هایی همچون قلاع تیرانی ، قلاع موسی ، قلاع کاظم آباد در آن یاد می کنند . گفته می شود که الیگودرز در قدیم دارای بافت شهری منظم بوده‌است کهبقايايی از آن از قبيل آجرهای مكعب مستطيل و ظروف سفالی و فلزی (در قرن هفتم هجری) در کوه ها و و تپه های اليگودرز به دست آمده است، که در زمین‌لرزه سال ۱۲۸۲ در دشت سیلاخور که طبق آمار مرکز ژئوفیزیک دانشگاه تهران بزرگ‌ترین زلزله ثبت شده و به قدرت تقریبی ۸ ریشتر بوده به ویرانه‌ای تبدیل گردیده است.به مرور زمان و مهاجرت گسترده عشایر و روستاییان اطراف سبب توسعه نا منظم این شهر شد. بر اساس مدارک به دست آمده از حفاری های قلعه مندیش و تپه‌های اطراف شهر قدمت شهر فعلی الیگودرز به بیش از هفتصد سال پیش می‌رسد.مردم الیگودرز، مذهب شیعه قدیم (علوی) داشته‌اند و خانقاه آن، مرکز تعلیمات دینی قزلباشان و [درویشان] بوده است. شاه اسماعیل صفوی در یکی از سفرهای خود از این خانقاه دیدن کرده است.عامل اصلی تشکيل هسته اوليه شهر اليگودرز، وجود رودخانه‌ها، قنات‌ها و چشمه‌ها بوده است. عامل ديگر برای ايجاد و گسترش اين شهر، موقعيت ارتباطی آن بوده است؛ به گونه ای که يكی از راه های مهم اصفهان به غرب كشور از فريدن، اليگودرز، گاپله و بروجرد می گذشت. درنهايت متصل شدن نواحی بختياری به فلات مركزی ايران (اراك، خمين، گلپايگان و خوانسار) نيز، توسط اين منطقه بر اهميت شهر اليگودرز افزوده است .شهر الیگودرز قبلاً زیر نظر گلپایگان و سپس بروجرد بوده است ولی در سال ۱۳۲۷ با تاسیس فرمانداری الیگودرز شهر الیگودرز به عنوان مرکز شهرستان الیگودرز انتخاب شد.
 

گردشگری

الیگودرز دارای مکان‌های تفریحی بسیاری از جمله، هفت چشمه روستای گشان،چشمه عسلی، مزراع بید.دشت لاله های واژگون زرد گشان،شکارگاه دره جری، دریاچه شط تمی، دریاچه سد خان آباد، چشمه آسار و سراب شاهمکان در منطقه شول‌آباد، رود حوضیان، رودخانه ماهیچال، طبیعت قالی کوه، رودخانه مور زرین در بخش زلقی، غار تمندر، جنگلهای بلوط و گردو و سرچشمه دورک، گایکان، دره دورک، دشت لاله‌های واژگون در روستای دالانی، دره دایی، دره حیدر، کیگوران می‌باشد؛ و همچنین روستای چقاگرگ که از قدیمی‌ترین روستاهای بربرود است و تپه خلیل خان آسترکی در آن قرار دارد. در شمال این شهر بقایای قلعه مندیش و درجنوب غربی و شرقی این شهر تپه‌ها تاریخی وجود دارد، همچنین در ضلع جنوبی شهر پارک جنگلی بنفشه روی تپه یال احداث شده است.شهرستان الیگودرز معروف است به شهر ابشار ها و لاله های واژگون ،که یکی از بهترین شهرهای ایران ازلحاظ گردشگری و توریسم می باشد. بزرگترین دشت لاله های واژگون جهان در شهرستان الیگودرز قرار دارد .

موقعیت طبیعی

دامنه جنوبی قالی کوه دالانی

الیگودرز در ناحیه کوهستانی زاگرس مرکزی قرار گرفته است و نزدیک به ۲٬۱۰۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارد و در امتداد شرق به غرب کشیده شده است. در ضلع شمالی و جنوبی شهر اراضی ناهموار با ارتفاعات و قله‌های متعدد پراکنده‌اند به همین دلیل نیز از آب وهوای بسیار سرد کوهپایه‌ای برخوردار است.

صنایع دستی و ره‌آورد

صنایع دستی الیگودرز شامل هنرهای سرامیکی، قالی بافی، منبت کاری، سیم بافی، معرق‌کاری، گلیم بافی و جاجیم بافی می‌شود. این شهر دارای منابع غنی معادن سنگ مرمر کبالت منیزیم گرانیت چینی کریستال سرامیک و روی است. عسل و کشکِ محلی از محصولات عمده این شهرستان است که از این فراورده‌ها به عنوان سوغات الیگودرز نیز یاد می‌شود.

آبشارهای الیگودرز

 آبشار آب سفید، آبشار چکان ، آبشار تاف ، آبشار وارگ ، آبشار برنجه ، آبشار تیندر، آبشار لوچ ، آبشارهای دورک ، آبشار چونگ شنه ، آبشار دره ماهی ،آبشار مبارک‌آباد ،

مهم‌ترین ارتفاعات

کوه سیاه، کوه سفید، کوه ریواس، کوه میال، مندیش، سیاتیر، امیر کوه، ارتفاعات باجگیران و به علاوه در اطراف شهر کوه‌های دیگری نیز پراکنده‌اند که مهمترین آنها عبارتند از: چهل گز در شمال شرقی، علی بلاغی در شمال و کمربسته در شمال شرقی و همچنین از کوه‌های دورتر از شهر می‌توان به قالی کوه و تمندر اشاره کرد.

اقتصاد

در گذشته اقتصاد مردم الیگودرز بر پایه کشاورزی بود ولی امروزه صنعت، تجارت و مشاغل اداری و دولتی از پایه‌های اصلی اقتصاد مردم الیگودرز است اگر چه هنوز عده‌ای از شهرنشینان در مزارع اطراف شهر به کشاورزی مشغول هستند.

تولیدات

بخشی از تولیدات الیگودرز عبارتند از غلات، حبوبات، برنج لبنیات دامی، عسل، ماهی قزل‌آلا، سیب زمینی، آرد، ماکارونی، ویفر و بیسکویت است. عسل الیگودرز از بهترین و طبیعی‌ترین عسلهای ایران به شمار می‌رود، چنان‌که سوغات ناب این شهر محسوب می‌شود. صنایع دستی آن شامل هنرهای سرامیکی، قالیبافی، منبت کاری، سیم بافی، معرق‌کاری، گلیم بافی و جاجیم بافی می‌شود.

آتشکده کیورز امیرآباد

تپه کیورز امیر آباد (آتشکده) مربوط به دوران‌های تاریخی پس از اسلام است و در شهرستان الیگودرز، روستای کیورزامیرآباد واقع شده و این اثر در تاریخ ۵ آذر ۱۳۸۰ با شمارهٔ ثبت ۴۳۵۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

 

آبشار وارگ

آبشار وارگ یا وارک دراستان لرستان واقع است. آبشار وارگ در روستایی با همین نام در جنوبی‌ترین منقطه شهرستان الیگودرز قرار گرفته است. مقدار آب این آبشار بسیار فراوان است و پس از آن که از چشمه های بالای صخره سنگی سرچشمه می گیرد، اولین آبشار را به وجود می آورد و با طی فاصله ۱۵ متری، از صخره دوم نیز فرو می ریزد و آبشار دوم را پدید می آورد و به رود رودبار می ریزد. ارتفاع منطقه وارگ از سطح دریا ۱۳۲۰ متر است. این آبشار ازنوع آبشارهای دو قلو به شمار می آید.دسترسی به این آبشار بسیار مشکل است به طوری که باید از الیگودرز وارد جاده شول آباد شد و از آنجا با خودرو به روستای بزنوید رفته و پس از آن به روستای دستگرد رسید. پس از دستگرد ادامهٔ راه را باید پیاده رفت. منطقه وارگ منطقه ای بکر مانده است و مردم منطقه هنوز هم نیمه کوچ رو هستند یعنی با شروع فصل گرما به مناطق بلند تر در اطراف خود کوچ می کنند. منظره ی زیبای آبشار وارگ هربیننده ای را مجذوب خویش می کند. از ویژگی های آن این است که در طول گذر آبشار اصلی آبشارهای کوچک و بسیار زیبائی موجود می یاشد که هرکدام منظره و ویژگی خاص خود را دارد. این منطقه نسبتا” گرم و با پوشش گیاهی و جنگلی (عمدتا” بلوط) مناظر بسیار جذابی را در دل خود نهفته دارد. یکی دیگر از ویژگی های منحصر این منطقه همسایگی مرزی با سه استان کشور، یعنی استان های اصفهان، چهارمحال و بختیاری و استان خوزستان می باشد .حداکثر ارتفاع آبشار وارگ یا وارک، ۵۷ متر و عرض ۵۰ متر است که در فصل کم آبی، آبشار اول دارای ۷ متر با عرض حدود ۱۲ متر و آبشار دوم نیز دارای ۱۵/۵ متر و عرض ۵/۵۶ متر می باشد.

آبشار برنجه

بیشه‌ی زیبا و بکر تاف در اطراف روستای پیر امام بخش زز و ماهرو شهرستان الیگودرز واقع است .این بیشه در ارتفای 1670 متری از سطح دریا واقع و از پوشش گیاهی و جنگلی زیبایی برخوردار شده است .از نظر تنوع پوشش گیاهی تنوع خاصی را دارد، بطوری که از نظر تعداد درختهای مثمر میتوان گردو، انجیر وحشی، انگور وحشی، گلابی کوهی و زال زالک و تمشک را نام برد.این منطقه از نظر پوشش گیاهی نیز حدود یکصد نوع داروی گیاهی منحصر به فرد منطقه زز و ماهرو را به خود اختصاص داده است و حیواناتی چون خرس گراز گرگ خرگوش کبک کلاغ را میتوان در این نواحی مشاهده کرد.آبشار زیبای تاف که از ارتفاع حدود 600 متری به بیشه تاف سرازیر شده جلوه‌ی خاصی به این منطقه می‌دهد,این آبشار به میزان و کیفیت ریزش نزولات آسمانی وابسته بوده و بصورت فصلی خروش خود را به نمایش میگذارد.این آبشار در فصل بهار در دامنه کوه برنج جلوه خاصی دارد.در زمستان این آبشار باوجود ریزش‌های جوی بسیار یخ می‌زند که خود زیبایی دیگری از طبیعت را به نمایش می‌گذارد. بهترین زمان جهت دیدن این آبشار از اواسط اسفند تا اواسط خرداد میباشد با این حال این بیشه از وجود چند چشمه زیبا و دائمی بهره میبرد.برای رسیدن به این آبشار باید راه روستای زیبای پیرامام را در پیش گرفت و پس از گذر از میان روستای قدیم و جدید و زیارت امامزاده به این منطقه‌ی زیبا و آرام دست یافت.

امامزاده محمدبن حسن

امامزاده محمدبن حسن یکی از مکان‌های زیارتی و گردشگری شهرستان الیگودرز واقع در جنوب شرق استان لرستان است که هر ساله میزبان گردشگرانبسیاری از نقاط مختلف لرستان و ایران است این امامزاده در فاصله ۱۳۰ کیلومتری از شهر الیگودرز قرار دارد.مسیر منتهی به مقبره امامزاده محمد بن حسن جاده ای خاکی و کوهستانی است که البته مقداری از این جاده روستایی آسفالت است. در انتهای جاده باید مسافتی را هم پیاده طی کرد. آرامگاه این امامزاده در یک زمین نسبتاً هموار قرار گرفته که اطراف آرامگاه را کوه ها و درختان بلوط پوشانده است.ساختمان آرامگاه امامزاده محمد بن حسن با وجود بازدیدکنندگان بسیار همچنان بافتی قدیمی و فرسوده دارد. آرامگاه تنها از یک اتاق بسیار کوچک تشکیل شده که مصالح به کار رفته در ساخت آن خشت و گِل است. ساختمان آرامگاه این امامزاده تقریباً هیچ گونه امکانات رفاهی ندارد.برای رسیدن به این امامزاده پس از خروج ازشهر الیگودرز به سمت محور اصفهان حرکت می کنید و پس چند کیلومتر کوتاه به سه راهی( شول آباد بزنوید ) می رسید که تابلوی بزرگ سد رودبار لرستان در کنار آن قرار دارد ،به سمت جاده فرعی (شول آباد بزنوید) از جاده اصلی خارج می شوید ،پس از عبور از روستاهای جوشان و ززم به روستای برم و پس از فاصله کوتاهی خان آباد می رسید. امامزاده محمد بن حسن(ع) در منطقه کوهستانی و صعب العبور بخش بشارت شهرستان الیگودرز در محدوده دهستان زلقی غربی واقع شده است.همه ساله دهها هزار نفر از مردم استان های لرستان، خوزستان، ایلام، کرمانشاه، چهارمحال و بختیاری، اصفهان، کهکیلویه و بویراحمد و دیگر نقاط کشور برای زیارت این امامزاده به این منطقه سفر می کنند.حضور گسترده زایران برای زیارت این امامزاده درحالی بود که تا پیش از این مسیر دسترسی به این بقعه بسیار ناهموار و صعب العبور بود و امکان تردد برای هرنوع وسیله نقلیه در آن ممکن نبود و زایران باید بخشی از مسیر را با پای پیاده و یا حیوانات بارکش طی می‌کردند.آدرس: 130 کیلومتری جنوب شرق الیگودرز.

منطقه شکار ممنوع قالیکوه

این منطقه با وسعت ۱۱۳۶۵۴ در سال ۱۳۸۵ توسط سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان منطقه شکار و صید ممنوع اعلام گردید. پایین ترین قسمت منطقه ناحیه جنوب غربی آن در اطراف رودخانه زالکی و بالاترین نقطه و مرتفع ترین قله منطقه، کوه کازینستان، با ارتفاع ۴۰۲۸ متر از سطح دریا است که پس از اشترانکوه با ارتفاع ۴۰۸۰ متر بلندترین قله استان بوده که حتی در فصل تابستان نیز دارای برف و جزء کانون های آبگیر دائمی می باشد.

پوشش گیاهی

این منطقه از نظر تقسیمات پوشش گیاهی جزء منطقه رویشی زاگرس است. پوشش گیاهی منطقه شامل گونه های بلوط ایرانی، ارس، کیکم، زالزالک، گلابی وحشی، بنه ( پسته وحشی )، انجیر وحشی، نسترن وحشی، تمشک، شنگ، گون، لاله واژگون، لاله ایرانی و … است.

حیات وحش

گونه های جانوری مهم این منطقه عبارتند از : کل ( پاژن کوهی )، بز، خوک وحشی، پلنگ ایرانی، خرس قهوه ای، کفتار، گرگ، روباه معمولی، خرگوش، تشی، گربه وحشی، دلیجه، کلاغ نوک سرخ، کرکس، سارگپه پابلند، عقاب طلایی، شاهین، بالابان، کبوتر چاهی، انواع سهره ها، شاه بوف، کبک، تیهو، کبوتر جنگلی، قمری، چرخ ریسک بزرگ، سنگ چشم خاکستری، کمر کلی، کمر کلی کوچک، چکاوک و …

مشخصات اقلیم

قالی کوه یا غالیه کوه رشته کوهی از کوه‌های زاگرس در مرکز بخش بشارت زلقی شهرستان الیگودرز است بلندترین قله این رشته کوه ۴۰۲۸ متر ارتفاع دارد در دل این رشته کوه غار باستانی و غار بزنوید از زیبایی تاریخی طبیعی برخوردارند ین کوه از شمال غربی به سراب کیگوران از شرق به روستای کیزاندره و از جنوب شرقی به آبشار آب سفید ختم می‌شود در شمال این رشته کوه دشت لاله‌های واژگون که بزرگترین دشت لاله واژگون جهان است قرار دارد. یکی اززیباترین دره های قالیکوه دره دام نام دارد و علت نامگذاری این دره وجود مسیرها صعب العبور وحیوانات وحشی همانند خرس می باشد.درنهایت به آبشار آب سفید ختم میشود وبزرگترین یخچال قالیکوه درمسیر این دره قراردارد که طول آن چندی کیلومتر میباشد. ازدیگرزیباییهای این منطقه وجود درخت سروکوهی (به زبان محلی اوورس)میباشد که به صورت زیبایی درون سنگ وصخره رشد میکند وهنگامی که این درخت توسط صاعقه آتش میگیرد مردم محلی اعتقاد دارند که این درخت پیرشده است وخودسوزی میکندتا درختان جوان جایگزین آنها شوند. این منطقه به دلیل داشتن گونه‌های جانوری(مانند خرس و گراز و قوچ و میش کوهی و گرگ و انواع پرندگان شکار و …) و گیاهی کم نظیر داری اهمیت است و به دلیل قله‌مرتفع یکی از مناسب‌ترین مکان‌های کوهنوردی در ایران است.رشته کوه قالی کوه ،غالیه کوه یا قلعه کوه که قله بلند ان ۴۰۲۸ متر ارتفاع دارد دومین رشته کوه بلند لرستان محسوب می شود وسعت این رشته کوه به حدی است که بخش بزرگی از بخش های بشارت زلقی و ززو ماهرو را پوشانده است سر سبزی دامنه های این رشته کوه سفیدی یخچال ها و قله های آن و همچنین آبشار های زیبای آن از جمله ابشار آب سفید و قرمزی دشت های شقایق و لاله واژگون اطراف آن زیبایی خاصی به این منطقه بخشیده است همچنین این منطقه همچون یک قلعه بزرگ پناه گاه مناسبی بری انواع گونه های جانوری از جمله پلنگ ، خرس ،قوچ میش و… است.

قالی کوه

قالی کوه یا غالیه کوه رشته کوهی از کوه‌های زاگرس در مرکز بخش بشارت زلقی شهرستان الیگودرز است . در دل این رشته کوه غار باستانی و غار بزنوید از زیبایی تاریخی طبیعی برخوردارند این کوه از شمال غربی به سراب کیگوران از شرق به روستای کیزاندره و از جنوب شرقی به آبشار آب سفید ختم می‌شود در شمال این رشته کوه دشت لاله‌های واژگون که بزرگترین دشت لاله واژگون جهان است قرار دارد.یکی اززیباترین دره های قالیکوه دره دام نام دارد وعلت نامگذاری این دره وجود مسیرها صعب العبوروحیوانات وحشی همانند خرس می باشد.درنهایت به آبشار آب سفید ختم میشود وبزرگترین یخچال قالیکوه درمسیر این دره قراردارد که طول آن چندی کیلومتر میباشد.ازدیگرزیباییهای این منطقه وجود درخت سروکوهی (به زبان محلی اوورس)میباشد که به صورت زیبایی درون سنگ وصخره رشد میکند وهنگامی که این درخت توسط صاعقه آتش میگیرد مردم محلی اعتقاد دارند که این درخت پیرشده است وخودسوزی میکندتا درختان جوان جایگزین آنها شوند.این منطقه به دلیل قله‌مرتفع یکی از مناسب‌ترین مکان‌های کوهنوردی در ایران است همچنین یکی از سرشاخه های اصلی رود دز از قالیکوه سرچشمه می گیرد.این منطقه با وسعت ۱۱۳۶۵۴ در سال ۱۳۸۵ توسط سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان منطقه شکار و صید ممنوع اعلام گردید. پایین ترین قسمت منطقه ناحیه جنوب غربی آن در اطراف رودخانه زالکی و بالاترین نقطه و مرتفع ترین قله منطقه، کوه کازینستان، با ارتفاع ۴۰۲۸ متر از سطح دریا است که پس از اشترانکوه با ارتفاع ۴۰۸۰ متر بلندترین قله استان بوده که حتی در فصل تابستان نیز دارای برف و جزء کانون های آبگیر دائمی می باشد.این منطقه از نظر تقسیمات پوشش گیاهی جزء منطقه رویشی زاگرس است. پوشش گیاهی منطقه شامل گونه های بلوط ایرانی، ارس، کیکم، زالزالک، گلابی وحشی، بنه ( پسته وحشی )، انجیر وحشی، نسترن وحشی، تمشک، شنگ، گون، لاله واژگون، لاله ایرانی و … است.گونه های جانوری مهم این منطقه عبارتند از : کل ( پاژن کوهی )، بز، خوک وحشی، پلنگ ایرانی، خرس قهوه ای، کفتار، گرگ، روباه معمولی، خرگوش، تشی، گربه وحشی، دلیجه، کلاغ نوک سرخ، کرکس، سارگپه پابلند، عقاب طلایی، شاهین، بالابان، کبوتر چاهی، انواع سهره ها، شاه بوف، کبک، تیهو، کبوتر جنگلی، قمری، چرخ ریسک بزرگ، سنگ چشم خاکستری، کمر کلی، کمر کلی کوچک، چکاوک می باشد.

دشت لاله های واژگون

دشت دالاني اليگودرز با دوهزار و 900 هكتار وسعت در يكي از ارتفاعات منطقه حفاظت شده اشترانكوه قرار دارد.قرار گرفتن اين دشت زيبا در ارتفاعات اشترانكوه و احاطه شدن توسط كوههاي ديگري همچون مورزرين قالي كوه شاه كول و نسارتخت زيبايي آن را صد چندان كرده است.مجموعه اين مناظر چشم نواز و بي بديل باعث شده همه ساله خيل عظيم گردشگران و دوستداران طبيعت از سراسر كشور به اين منطقه سرازير شوند. در اين دشت زيبا ومنحصر به فرد دو نوع نادر از گلهاي لاله واژگون به نامهاي ‘سوسن چلچراغ’ و ‘اشك مريم’ با ارتفاعي بالغ بر 120 سانتي متر مي رويد.با ذوب برفها در دامنه كوههاي منطقه دره دائی الیگودرز، هزاران لاله سرخ واژگون از بطن خاك سياه مي رويند و به سان نوزادان طبيعت در دامن دايه باد سرود زندگي آغاز مي كنند.رويش هزاران لاله واژگون در آوان هر بهار در دشت زيباي لاله های واژگون جلوه بي نظير و كمياب طبيعت گوناگون حيات وحش در ايران را نمايان مي كند. دشت زيباي «لاله های واژگون الیگودرزدر منطقه سردسير شرق استان لرستان قرارگرفته و رويشگاه گل منحصر به فرد و كمياب «لاله هاي واژگون» و انواع ديگري از گياهان مرتعي خودرو است.لاله واژگون برخلاف ساير گونه هاي لاله و ساير گلها از ساقه به سوي زمين برگشته است و بدين سبب نامش را واژگون نهاده اند و برخي نيز به سبب آنكه درميان گلبرگهايش همواره قطره آبي جاري است، بدان «گل اشك» نيز مي گويند.از مجموع ۱۲ گونه گل تزييني لاله، لاله واژگون، گل بومي سرزمين ايران است كه در قرن شانزدهم ميلادي به اروپا برده شد و در اقليم مناسب قاره سبز پرورش يافت.. در كنار رويش لاله هاي واژگون ،گون، موسير و انواع ديگري از گياهان مرتعي در هر بهار زينت بخش دشت لاله ها است. مناظر زيبا و پوشش گياهي منحصر به فرد اين منطقه همه ساله هزاران نفر از مشتاقان طبيعت را به سوي خود مي كشاند. ولي اين طبيعت بي نظير در گام رو به جلوي تخريب ونابودي هرروز عقب تر مي رود و دوستداران طبيعت در هر سال نشانه هاي كمتري از اين طبيعت بكر را نسبت به سالهاي قبل از آن مي يابند. بوته كني بي رويهخصوصا کندن پیازلاله این عرصه طبيعي را كوچكتر كرده است.اين منطقه به سبب رويش گونه هاي منحصر به فرد از گياهان مرتعي و نيز لاله هاي واژگون در دومين ماه از بهار هرسال، غنيمتي از طبيعت در استان لرستان است که به تدريج ازكف مي رود. هر دوستدار طبيعتي مي داند كه گلهاي وحشي تنها در اقليم خود مي رويند و آنان كه هرساله به قصد تفرج برای دیدن این لاله ها هجوم مي برند.متاسفانه ها با لاله ها درست رفتار نمیکنند واقدام به کندن لاله ها میکنند، غافل از اینکه این گل زیبا تا چند ساعت دیگر پژمرده میشود وبه کنار جاده پرتاب خواهد شد ودرصورت کاشت پیاز آن درحیاط خانه به ندرت رشد خواهد کرد،به همین دلیل بوته كني و چيدن لاله هاي واژگون آن هم در فصل تكثير ورويش، عامل مرگ گلهاست و ديري نخواهد پاييد كه دراین منطقه ديگر گلي نخواهد روئيد و اين دشت زيبا بر نام بي مسماي خود خواهد گريست.در این میان فرهنگ سازی توسط رسانه ها ی دیداری ونوشتاری خصوصا صدا وسیما میتواند درتغییر نگرش مردم نسبت به این گلها ی زیبا ونوع برخورد مردم با این لاله ها موثر باشد واین امر کمک شایانی به حفظ این طبیعت بی همتا خواهد کرد.آدرس: الیگودرز،دشت دالائی.

شیرهای سنگی

در گذشته هاي نزديك تا دور دست هاي تاريخ ملي وايلي مان ، رسمي زيبا براي بزرگداشت مردان دلاور و شير دل در ايل بختياري انجام ميشد وآنهم تراشيدن سنگي با قد وقامت شير به اندازه هاي مختلف جهت نصب بر آرامگاه عزيزان بود.كه خود تابع قوانين ومقرراتي بود و بنا به يك سري داشته ها وخصوصيات فرد آرامگاهش با برد شير مزين ميشد .شخصي كه بر آرامگاهش” برد شير”نصب ميشد مي بايست : چهل ساله به بالا داشته باشد چرا كه در ايل بختياري مرد چهل ساله را مرد كامل،پخته وجا افتاده ميدانند وديگر اينكه بايد خصلتهايي چون كدخدايي ،كلانتري ، بزرگي ومنش ، افتادگي ، مردانگي ، مهمان نوازي ، جنگاوري، دلاوري ،اخلاق نيك ، گذشت ، اخلاص، ايمان، وچندين صفت خوب ومثبت ديگر را دارا بود تا شيرسنگي را بر آرامگاهش ميگذاشتند .معروفترین استادکار بردشیر (شیر سنگی) در الیگودرز میرزا محمد افروغ بوده که اکنون سه نسل بعد از ان نیز از ورثه ان به این شغل مشغول هستندبرد شیر در الیگودرز بسیار پراکنده است که متاسفانه به مرور زمان ویا بعلت سهل انگاری در حال از بین رفتن هستند مانند روستاهای محسنی و بزنوید شیرالی عباس برفی قلیان کیش خاکبتیه دهجانی پیردزگاه هوه گایکان آب باریک همایی و… وجود دارد که اخیرا میراث فرهنگی الیگودرز گامهایی برای حفاظت از انها برداشته است ویکی از معروفترین انها را برای بازدید عموم و حفظ به موزه مردم شناسی شهر منتقل نموده است.تندیس شیر سنگی جهت ياد بود شخص خاصي در طول حداقل يكسال توسط سنگتراشان ساخته وپرداخته ميشد كه در اين مدت سنگتراش وشاگردانش همراه خانواده به محل آرامگاه مورد نظر ميرفتند واطراق ميكردند كليه ي هزينه هاي جاري اين استاد وخانواده اش به عهده ي كساني بود كه سفارش ساخت شير سنگي داده بودند.براي شروع ، كوهستانهاي اطراف به دقت گشته ميشد وسنگ مورد نظر براي ساخت شير سنگي انتخاب وبا هزار زحمت به محل كارگاه آورده ميشد .در نظر بگيريد وقتي هيگچونه ابزاري براي برش ، شكستن ،جابجا كردن وحتي بلند كردن سنگي به وزن حداقل يك تن نداشته باشي وقرار باشد آنرا مسافتي چند فرسخي از ميان سنگها وگاهي درختان وكوه ها ودره ها جابجا كنند چه مصيبتي را مي بايست تحمل كنند .گاها اتفاق مي افتاد كه خيلي از برشها وتراشها و جدا كردن قسمتهاي اضافي سنگ در همان مكاني كه سنگ را پيدا وانتخاب كرده بودند انجام ميشد واين عمل علي رغم مشكلات خاصي كه داشت ، سنگ را براي جابجا كردن، كوچكتر وسبكتر ميكرد وحال آنكه اگر در سنگ انتخاب شده رگ نامناسبي پيدا ميشد كه به شكستن شير سنگي منجر شود كه مي باسيست استاد كاران سنگ ديگري را انتخاب وشروع به كار كنند .و گاه چندين سنگ به ناكامي بر ميخورد وديگري را بايد محك ميزدند ودر بعضی مواقع براي ساخت يك شير سنگي دوسال استاد كاران با قلم هاي نازك وتيشه هاي سبك وسنگين با سنگ كلنجار مي رفته اند وهمانگونه كه در بالا گفته شد علاوه بر دستمزد تعيين شده در اين مدت صاحبان مسئله مي بايست لوازم آرامش وخرج وبرج اساتيد وخانواده هايشان را ميدادند ودر روز آخر شيري از جنس سنگ با نام متوفاي مورد نظر ونقاشيهاي متعددي چون شمشير ، خنجر، مهر نماز وتسبيح وگاها انگشتر و… كه به خصوصيات متوفي مربوط ميشد وبا سليقه و مهارت استاد كاران نيز بي ربط نبود بر آرامگاه دلاوران بختياري ياد شير خفته را زنده ميكرد .اما شير را بدين دلايل انتخاب كرد ه اند كه :1- در همه ي فرهنگها نماد ومظهر قدرت است .2- شير نماد پاكي وبي آلايشي است ونماد اعتماد به نفس قوي وقدرت كامل ،دست به زانوي خودش ميگيرد وبه ديگران هم خیر ميرساند .شما هيچ شيري را نميتوانيد بيابيد كه از باقيمانده ي شكار ديگري بخورد يا شكار ديگري را بدزدد ، هر كاري كه در انديشه ي انسان زشت وناپسند است را هيچ شيري انجام نميدهد تازه بعد از خوردن قسمتي از شكارش ،مابقي را براي ضعيفترها ميگذارد وميرود.3- از لحاظ هيبت واندام زيباترين اندام وهيبت را خداوند در وجود شير نهاده است كه هر بيننده اي با ديدن اين هيبت به خود ميلرزد واين نماد سينه فراخي ونترسي دلاوران بر خاك خفته را نشان ميدهد.4- شير درادبيات جهان جايگاه والا وبالايي دارد تا اينكه معروفترين صفت حضرت علي را( اسد الله) ميدانند كه به معني( شير خداوند) است.5- در ادبيات ديرينه ي كشورمان نيز در زمان امپراطوري كورش وهخامنشيان شير را بر ديوار هاي ساختمان هاي حكومتي تراشيد ه اند كه به تعابير مختلف مسئوليتهاي خطير وحرفهاي بزرگي در آن نهفته است وچندين دليل زيباي ديگر كه هر كدام به تنهايي جاي بحث دارد.پس بختياري ها با الهام از دين وآئيين ايران باستان بر آرامگاه بزرگان وكلانتران ودلاوران ونام آورانشان نماد شير سنگي را مي گذاشتند كه با در نظر گرفتن توضيحات بالا براي ساخت وسازش با ارزش وقابل احترام ميشد .اما امروزه با پيشرفت صنعت در يك چشم به هم زدن سنگي چند تني را به دستگاهي داده وبا برشهاي ليزري تنها در چند دقيقه شيري را به شما تحويل ميدهد كه از لحاظ ساختن هيچ زحمتي را نطلبيده است ومتاسفانه براي عموم مردم استفاده ميشود .و اين عمل نه تنها باعث سبك شمرده شدن كساني ميشود كه برايشان تنديس شير استفاده شده است بلكه به نماد چند هزار ساله ي ايل بختياري نيز توهين وبي حرمتي ميشود.

 

آبشار چکان

آبشار چکان یکی اززیباترین و جذابترین آبشارهای ایران و از عجايب و شگفتي‏هاي طبيعت بکراستان لرستان است که در در جنوب غربي اليگودرز و در بخش ززوماهرو قرار دارد و مشرف به روستاهاي منطقه چكان واقع شده است و پس از طي مسافتي به سمت دشت چكان، به آب زيباي داسار وصل شده و رودخانه چكان را تشكيل مي دهد، رودخانه چكان نيز پس از طي مسافت كوتاهي به آب دهقادي وصل و نهايتاً وارد رودخانه زز مي شود.آبشار چكان از درون غاري مشرف به زمين زراعي چكان بيرون مي آيد كه فوران آن دهها متر طول دارد و آهنگ آن هر بيننده و شنونده اي را به وجد مي آورد.ارتفاع اين آبشار حدود30متر مي باشد.اطراف آبشار و امتداد رودخانه سرسبز و پوشيده از درختان ميوه همچون گردو، بلوط، گلابي و… است و اهالي منطقه نيز از آب آن جهت كشاورزي بيشترين بهره را مي برند. در فصل بهار صداي اين آبشار از فاصله دور شنيده مي شود و علاقه مندان بسياري را به سوي خود فرامي خواند. كوههاي اطراف آبشار زيستگاه مناسبي جهت پرندگاني همچون بلبل، كبك، كبوتر و انواع حيوانات وحشي مانند خرس، پلنگ، گرگ و گراز است.آب این آبشار در اواخر پاییز به مرور خشک می شود و در روز های اولیه شروع فصل بهار مجددا با همان فوران به بیرون می جهد. در پايين دست آبشار زيارتگاه ابوعلي(ع) در ميان چندين درخت تنومند جلوه خاصي به منطقه بخشيده است.

راههای ارتباطی

1-دورود به ایستگاه راه آهن سفید دشت به طرف شول آباد.3-دورود به شاپله –تنگ ناله شنه چکان این جاده مالرو ومخصوص کوهنوردی است .3-الیگودرز با اتومبیل به طرف شول آباد بهار کار .چکان که با اتومبیل تا چند کیلومتری آن جاده وجود دارد.

راه دسترسی

1-دورود به ایستگاه راه آهن سفید دشت به طرف شول آباد2-دورود به شاپله –تنگ ناله شنه چکان این جاده مالرو ومخصوص کوهنوردی است .3-الیگودرز با اتومبیل به طرف شول آباد بهار کار .چکان که با اتومبیل تا چند کیلومتری آن جاده وجود دارد.

دریاچه گهر

دریاچه گهر ملقب به نگین زاگرس یک دریاچه کوهستانی در ایران است که در میان رشته‌کوه اشترانکوه در استان لرستان با ارتفاع ۲۳۵۰ متر از سطح دریا واقع شده است.این دریاچه در منطقه حفاظت شده اشترانکوه دورود قرار دارد این دریاچه که به «نگین اشترانکوه» معروف است به سبب نداشتن راه ماشین رو تا حد زیادی از خرابی و آلودگی به دست انسان به دور مانده‌است. سالانه در حدود ۷۰٬۰۰۰ گردشگر اقدام به بازدید از این منطقه می‌نمایند.گهر به احتمال زیاد در اثر وقوع زمین لرزه‌ای بزرگ به وجود آمده‌است. این دریاچه بر روی گسل اصلی امروزی زاگرس قرار دارد. بنابراین احتمالاً در اثر جنبش گسل و رویداد یک زمین لغزش سنگ ریزش تشکیل شده‌است.گهر شامل ۲ بخش به نام‌های گهر بزرگ (کله گهر) و گهر کوچک (کره گهر) می‌باشد. دریاچه گهر بزرگ حدود ۱۷۰۰ متر درازا و ۴۰۰ تا ۸۰۰ متر پهنا و ۴ تا ۲۸ متر ژرفا دارد.دسترسی به این دریاچه بوسیله خودرو از طریق شهر دورود امکان‌پذیر است که نزدیک ترین راه برای دسترسی به این دریاچه می‌باشد. راه شکافی‌هایی که اخیرا انجام شده، باعث دسترسی آسان به این دریاچه شده است.ساحل این دریاچه به جز قسمت مدخل دریاچه (ضلع غربی) و قسمت مقابل‌اش (ضلع شرقی) که ساحلی ماسه‌ای دارد و برای شنا مناسب است در سایر نقاط دارای ساحلی صخره‌ای است که برای شنا مناسب نیست. در قسمت پایین دریاچه، جنگلی انبوه وجود دارد که در شرف نابودی است.در قسمت بالای آن نیز جنگلی انبوه وجود دارد که این جنگل هم در معرض خطر نابودی است. از قسمت بالا، جوی آبی به دریاچه می‌ریزد که ادامه آن به دریاچه‌ای دیگر منتهی می‌شود. با حدود ۴۰ دقیقه پیاده روی می‌شود به این دریاچه (گهر دوم یا گهر پایین) رسید.عمق آن کم است و ماهیان کف دریاچه را با کمی دقت می‌شود به خوبی دید. جریان ورودی آب دریاچه ۱۰ فوت مکعب بر ثانیه و جریان خروجی آن حدود ۲۰ فوت مکعب بر ثانیه می‌باشد. علت افزایش حجم آب خروجی دریاچه وجود چشمه‌های در قسمت تحتانی آن است.آب اصلی تامین کننده در یاچه از طریق رودخانه ورودی آن یعنی رودخانه تاپله‌است که دارای آبی بسیار خنک ورنگی شفاف و بلورین با بستری مملو از سنگ ریزه یا قلوه سنگ است که بدون افت و با کمی شتاب وارد دریاچه کوچک می‌شود و پس از طی مسافتی کوتاه وارد دریاچه گهر می‌شود.ماه‌های تیر و مرداد بهترین زمان سفر به این دریاچه‌است. یکی از دره‌های بسیار زیبا اطراف دریاچه گهر به دره نی‌گاه معروف است که پوشیده از شقایق‌هایرنگی و لاله واژگون است. منطقه حفاظت شده اشترانکوه در محدودهٔ شهرستان‌های الیگودرز و دورود واقع شده‌است.میزان بارش سالانه در منطقه گهر حدود۹۳۳ میلی متر است که بیشتر بصورت بارش برف می‌باشد در سال‌های پر برف سطح دریاچه یخ می‌بندد.در اطراف دریاچه گهر پوشیده از درختان بلوط، بید، بادام، پسته وحشی، گلابی وحشی، چنار، نارون، بلوط مازو، گردو، انجیر، زبان گنجشک، سیب، زالزالک، ارژن، کنار کهور، انار، گز، و موی وحشی می‌باشد. گل‌های لاله واژگون، شقایق، زنبقو لاله وحشی تاج خروسی و اختر می‌باشند.دریاچهٔ گهر زیستگاه مناسبی برای آبزیان و دیگر حیوانات وحشی است. منطقه حفاظت شده اشترانکوه با حیات وحش متنوع شامل حیواناتی است از قبیل بز، قوچ، آهو، کل، پلنگ، گرگ، گراز، خرس قهوه‌ای،کفتار، روباه، شغال، خرگوش و انواع پرندگان مانند عقاب، کبک، شاهین، تیهو و آبزیان مانند مارماهی، لاک پشت، قورباغه و ماهی قزل آلای رنگین کمان و خال قرمز در این دریاچه زیست می‌کنند.اغلب اروپائیان و سیاحان این دریاچه را به نام دریاچه ایران می‌شناسند که این شناخت حاصل معرفی یک زن انگلیسی بنام ایزابلالوسی بیشوپ است که در سال ۱۸۹۰ میلادی توانست مدت ۳ماه در این منطقه تحقیق کرده و هزار کیلومتر راهپیمایی کند ولی باتوجه به اسناد معتبر تاریخی اولین کسی که موفق به کشف دریاچه گهر شد یک زمین شناس اتریشی به نام (آ-رودلر) بود که در سال ۱۸۸۸ میلادی موفق شد نام خود را به عنوان کاشف دریاچه گهر در تاریخ ماندگار کند. وی در هنگام کشف این دریاچه از سمت الیگودرز حرکت کرده بود.اولین و قدیمی ترین تصویر مستند تهیه شده از این دریاچه نیز در سال ۱۸۹۱ میلادی گرفته شده‌است که به یک سیاح فرانسوی بنام ژان ژاک دومرگان تعلق دارد.از ویژگیهای «بالا دره گهر» وجود بیدستانهایی است که در ساحل شرقی دریاچه گهر بزرگ گسترده‌است.نکات مهم درسفربه دریاچه گهر:1-بهترین فصل اواخر اردیبهشت ماه میباشد که البته شبهایش کمی سرد است.2-تااواسط خرداد ماهیگیری ممنوع است وپس ازآن اخذ مجوز ازمحیط بانی سمت غرب دریاچه الزامی است.3-جهت اسکان سمت غرب دریاچه دارای نگهبان وبرق وسکوی چادرزدن میباشدوامنیت بهتری دارد.4-دیدن ستاره هارادرآسمان گهرفراموش نکنیدچون بسیار زیبا هستند.5-جهت حفظ زیبایی دریاچه حتی الامکان آشغالهای خودرابسوزانید.6-اززیبایی طبیعت لذت ببرید ولی آن را تخریب نکنید.آدرس: درود ، منطقه حفاظت شده اشترانکوه.

کوه تمندر

رشته کوه تمندر در نواحی بربرود و زلقی شهرستان الیگودرز واقع شده‌است و دارای ۴ رشته شمالی جنوبی خاوری و مرکزی است رشته شمالی ۲ قله ازنا ودره سر را در بر می‌گیرد که به ترتیب ۳۲۰۰ و ۳۵۰۰ متر ارتفاع دارند.رشته مرکزی دارای ۶ قله به نام‌های قله مرکزی تمندر، هما، قله شمالی، خاوری و جنوبی تمندر و قله جنوبی دره سر است که همه آنها بیش از ۳۵۰۰ متر ارتفاع دارند.قله مرکزی تمندر ۳۹۰۰ متر ارتفاع دارد. رشته شمالی تمندر ۲ قله فرسش وقله جنوبی را شامل می‌شود که به ترتیب ۳۶۰۰ و متر ارتفاع دارند. رشته جنوبی تمندر نیز شامل یک خط الرأس ۱۵ کیلومتری است که در انتهای باختری آن قله مخروبه قدیمی به نام قلعه دختر قرار دارد. کوهستان تمندر یکی از بزرگترین شکارگاه‌های شهرستان الیگودرز است.زنجیره به هم پیوسته کوه‌ها و قله‌های استان لرستان نه تنها می‌تواند به یکی از کانون‌های توسعه ورزش کوه نوردی و صخره نوردی تبدیل شود، بلکه به علت برف گیری و وجود شیب‌های مناسب در پاره‌ای از مناطق، قابلیت ایجاد و توسعه ورزش اسکی را نیز دارند.سراب غار تمندر نیز که در دل کوه قرار دارد و از ضلع شمالی آن بیرون می آید جز جاذبه های طبیعی منطقه به حساب می آید این سراب چشمه ای است که با آب فراوان از دل کوه بیرون می آید هرچند اخیرا غار بسته شده و از آب آن برای پرورش ماهی استفاده می شود .سراب پر آب دیگری در دل کوه تمندر است که از ضلع جنوبی آن بیرون می آید.آدرس: الیگودرز، نواحی بربرود و زلقی.

 

گردآوری و بازنشر:گروه بازرگانی آرین

منبع:ویکی پدیا

بیشتر