خاش (نام دیگر این شهر حواش به معنی خوش آب و هوا )است یکی از شهرهای بلوچستان بزرگ می باشد که در مرکز بلوچستان قرار گرفته است.

شهرستان خاش یکی از شهرستان‌های استان سیستان و بلوچستان است. مرکز این شهرستان، شهر خاش است. جمعیت این شهرستان بر طبق سرشماری سال ۱۳۹۵، برابر با ۱۷۳۸۲۱ نفر بوده‌است.

ریشه نام

خاش: خوش آب و هوا در لهجه بلوچی به آن خواش و واش گفته می‌شود، و از وش برگرفته شده به معنی خوش آب و هوا.

تقسیمات کشوری

شهرستان خاش با مساحت ۱۹۳۷۶ کیلومتر مربع در مرکز استان سیستان و بلوچستان قرار گرفته و فاصله مرکز شهرستان تا مرکز استان ۱۸۰ کیلومتر است. این شهرستان دارای تعداد ۳ مرکز شهری و ۳ بخش، ۱۱ دهستان و ۱۰۰۱ آبادی دارای سکنه‌است.

عوارض طبیعی

ارتفاعات، رودخانه ها، قنات، چاه و چشمه‌ها (اعم از فصلی و غیر فصلی) سرچشمه رودخانه و منتهی به کوه تفتان از نظر تقسیم‌بندی حوزه‌ای آبریز ایران شهرستان خاش را ۵ محدوده مطالعاتی در بر می‌گیرد که قسمتهایی از سه حوزه آبریز اصلی یعنی حوزه‌های کویر ولت، جازموریان و ماشکید را در بر می‌گیرد. این محدوده عبارت‌اند از:

• دشتهای خاش و پشتکوه از حوزه ماشکید
• دشتهای گوهرکوه و آبخوان از حوزه آبریز کویر لوت
• محدوده‌های ایرندگان و کارواندر از حوزه آبریز جازموریان

در این شهرستان تقریباً تمام بهره‌برداری آب توسط منابع آب زیرزمینی صورت می‌گیرد و رودخانه‌های منطقه عموماً فصلی می‌باشند.

آب و هوا

شهرستان خاش دارای آب و هوای گرم و خشک می‌باشد. میانگین بارش سالانه در این شهرستان ۹/۱۷۴ میلی‌متر و متوسط دمای آن از ۷ درجه سانتیگراد الی ۳۷ درجه سانتی گراد در تغییر است. خوش آب وهواترین منطقه این شهر دامنه‌های کوه تفتان می‌باشد که به دوقسمت منطقه سنگان-کولکو و منطقه تمندان-کوشه می‌باشد.

پیشینه تاریخی

خاش امروزی در نزدیکی شهر قدیمی خاش قرار دارد که تاریخ پیدایش آن به پیش از حکومت نادرشاه می‌رسد. این شهر تا قبل از نادرشاه به علت ناامنی چندان اعتباری نداشت اما نادر شاه ضمن سرکوبی راهزنان، این منطقه را امن کرد و بعدها قلعه‌هایی ساخته شد و بدین ترتیب خاش رو به توسعه و آبادانی گذاشت و از شکل یک روستا خارج شد و آرام آرام سیمای شهر به خود گرفت.

زبان و مذهب

مردم شهرستان خاش به زبان بلوچی تکلم می‌کنند و زبان فارسی در مدارس و ادارات دولتی رایج است. ۹۹ درصد جمعیت آن را مسلمانان تشکیل می‌دهند که 98 درصد اهل تسنن و2 شیعه می‌باشند.

گردشگری

آتشفشان تفتان، دریاچه سر دریا واقع در ارتفاعات تفتان، کوه بیرک واقع در ایرندگان، روستای کوشه، مسجد جامع، درخت توت در روستای گلنگور در حومه نوک آباد، تخت رستم، سرو کهنسال سنگان، قلعه ایرندگان، قلعه حیدرآباد، قلعه روستای ناصری، قلعه کمال‌آباد،قلعه عباس اباد،غار سیاه کوند، رودخانه شوراپ ،رودخانه ایرندگان، رودخانه کارواندر، رودخانه مرنتاک، غار گواتامک ایرندگان، غار صداکی ایرندگان، تنگهٔ سک ایرندگان، قبرستان هفتاد سال، سرو کهنسال دهپابید، بازارچه سرپوشیده، مناره مسجد جامع. روستای تاریخی کولکو

صنایع دستی

• سوزن دوزی
• سکه دوزی و آیینه دوزی
• گلیم و پتش بافی
• تولیدات حصیری
• سیاه‌چادر بافی.

صنعت و معدن

تعداد صنایع موجود شهرستان خاش، ۳۱ واحد می‌باشد که تعداد – واحد آن در نقاط روستایی و تعداد – واحد بقیه در نقاط شهری مستقر می‌باشند. در سال ۱۳۸۲ تعداد ۳ کارگاه فعال مسئولیت استخراج معادن را به عهده داشته که عمده‌ترین معادن موجود در سطح این شهرستان عبارت‌اند از: آهک و مارن، پوزولان، لاشه ساختمانی، تالک، کرومیت. سهم شهرستان از کارگاه‌های معدنی فعال استان ۲۰ درصد می‌باشد. میزان تولیدات اسمی سالانه گروه معدنی غیر فلزی ۵۰۰۰۰ تن می‌باشد که ۴۱/۲ درصد تولیدات معدنی کل استان را به خود اختصاص داده‌است.