تبلیغ خود را اضافه کنید
معرفی شهر سبزوار
سبزوار یکی از شهرهای ایران است که در غرب خراسان، در شمال شرق کشور قرار دارد و به آن بیهق نیز میگویند.
پس از حمله مغول به سلطنت خوارزمشاه به دلیل دلاوری مدافعان فدایی موسوم به سربداران، اهالیاش برای مدتی به نام سربداران نیز شناخته میشدند. بعد از حکومت شیعی آل بویه حکومت شیعه بعدی در ایران به دست سربداران ایجاد گردید که مدتها بر قسمتهایی از کشور حکومت نمودند و پایتخت این حکومت سبزوار بود. سبزوار از مهمترین مراکز جمعیتی، دانشگاهی، فرهنگی، اسلامی و تاریخی شمال شرق ایران بهشمار میآید و به عنوان یکی از نمادهای تاریخ و علم ایران مطرح شدهاست. مراکز علمی و دانشگاهی و همچنین حوزههای علمیه این شهر از قدمتی دیرینه برخوردارند. این شهر خاستگاه اندیشمندان بزرگی در ادوار مختلف تاریخی بودهاست و شاعران و نویسندگان بزرگی نیز به دنیای علم و ادب معرفی کردهاست که ابن یمین فریومدی و محمود دولت آبادی از جمله آنها هستند.
تاریخنگار بزرگ ایران ابوالفضل بیهقی نیز منسوب به این شهر است. دانشگاه علوم پزشکی سبزوار، دانشگاه حکیم سبزواری و دانشگاه آزاد اسلامی دانشگاههای مهم این شهر میباشند. هماکنون ۱۴ دانشگاه و مؤسسهٔ آموزش عالی بزرگ در این شهر مشغول به کار میباشند.
فرمانداری این شهرستان جزء فرمانداریهای ویژه ایران میباشد.
نام سبزوار
نام قدیم سبزوار، بیهق است. بیهق را پیش از اسلام، «بیهه» یا بیهین یا بیهگ (یعنی جای نیکو یا بهترین ناحیه در این منطقه از مشرق ایران در عصر ساسانی) میگفتهاند. «بیهه» که میان نیشابور در مشرق و قومس در مغرب، واقع بودهاست، بر سر راه ابریشم (از چین تا مدیترانه) قرار داشته و به عنوان یکی از مراکز تمدنی ایرانی پیش از اسلام مخصوصاً در عصراشکانیان و ساسانیان آباد بودهاست که بعدها آن را سبزوار خواندند.
در تاریخ بیهق آمدهاست: و سبزوار شهری بزرگ شد با انواع درخت میوهدار و سایهبخش، پس مردمان آن را سابزوار نوشتند و گفتند سبزوار کجنات تجری من تحت الانهار.
بنای سبزوار
چند روایت در باب بنای سبزوار ذکر شدهاست:
- گویند بهمن بن اسفندیار بن گشتاسب (بهمن الملک) پادشاهی بزرگ بود که بهمنآباد بیهق را او بنا کرده بود و در روزگار او بهمن آباد شهری بزرگ بود. پسرش ساسان و دخترش همای نام داشت. هنگامی که وفات بهمن نزدیک شد وی تاج بر شکم همسرش نهاد و کودکی را به ولیعهدی برگزید. چون ساسان دید که پدرش جنینی را بر وی ترجیح داده برخاست، گوسفندکی چند خرید و به ناحیه بیهق آمد و آنجا که ساسان قاریز است نزول کرد و فرمود که این کاریز بنا کردند که در میان شهر است و قلعه بنا کرد. این محل که قصبهٔ ساسانآباد است را امروز سبزوار نویسند.
- گفتهاند که سبزوار را ساسویه بن شاپورالملک بنا کردهاست و شاپور آن بود که نیشابور بنا کرد و ساسان قاریز، ساسو قاریز بودهاست و سبزوار در اصل ساسویهآباد بودهاست.
بنابراین بنیاد سبزوار را میتوان در حدود سیصد میلادی مقارن با تشکیل سلسلهٔ ساسانی یا پیش از آن دانست.
موقعیت جغرافیایی و ویژگیهای طبیعی
فاصله شهر سبزوار از طریق جاده ۴۴ با مشهد در شرق ۲۳۰ کیلومتر و با تهران در غرب ۶۶۰ کیلومتر است. شهرستان سبزوار واقع در غرب استان خراسان رضوی براساس آخرین تقسیمات کشوری دارای سه بخش به نامهای مرکزی وروداب و بخش ششتمد است.
کوههای جغتای عامل جدایی دشت جوین از جلگهٔ اصلی سبزوار بوده و در جنوب آن نیز کوه میش قرار دارد. به تعبیر دیگر سبزوار محصور در میان ارتفاعات شمالی و جنوبی است. چهره منطقی شرقی و شمالی این شهرستان کوهستانی و دارای اقلیم معتدل و در قسمتهای جلگهای با هوای گرم همراه است. تنها دو رشته رودخانهٔ فصلی به نام کال شور در این ناحیه وجود دارد که سیلابهای دشت سبزوار را به نمکزارهای کویر هدایت میکند.
گویش و لهجه سبزواری
زبان اکثریت مردم سبزوار فارسی است.
گویش مردم سبزوار از مجموعه گویشهای اصیل خراسانی و با منشأ فارسی دری است. با این حال لهجه سبزواری به دلیل حفظ اصالت خود در طول تاریخ، تفاوت اساسی با سایر لهجههای خراسانی دارد. به دلایل تاریخی واژههای لهجه سبزواری هنوز اصالت فارسی خود را حفظ کردهاست و کمتر از لغات دخیل در آن استفاده شدهاست. این واژهها زنده بوده و قدمت آن گاهی به دوران ایران باستان و گویشهای رایج در آن زمان میرسد و اکنون نیز بطور روزمره در محاوره بین مردم به کار میروند.
جمعیت
طبق قانون تقسیمات کشوری به سال ۱۳۱۶ در زمان رضا شاه پهلوی، سبزوار پس از مشهد پرجمعیتترین شهر در استان نهم بود. همچنین در نخستین سرشماری رسمی ایران که در سال ۱۳۳۵ انجام گرفت و نیز در سال ۱۳۴۵ و ۱۳۵۵ سبزوار دومین شهر پرجمعیت استان خراسان بود.
در سرشماریهای سالهای ۱۳۶۵، ۱۳۷۵ و ۱۳۸۵ نیز در همین جایگاه قرار داشت تا اینکه در سرشماری سال ۱۳۹۰ به رتبهٔ سوم استان خراسان رضوی تنزل کرد (پس از مشهد و نیشابور). بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ شهر سبزوار با ۲۴۳٬۷۰۰ نفر جمعیت، سی و چهارمین شهر پرجمعیت ایران است.
صنایع دستی
رایجترین و پر رونقترین هنر سنتی شهرستان هنر قالیبافی است که در شهر و روستا رواج دارد اما این هنر هم مثل دیگر هنرهای سنتی رو به زوال است. در حال حاضر قالی بافان سبزواری از طرحهای مشهدی، تبریزی و کاشانی استفاده میکنند که تعداد آن ۲۲ طرح است. در برخی روستاهای سبزوار نیز طرحهای بلوچی و کردی بیشتر توسط بانوان بافته میشود. طرحها و نقشههای قالی سبزوار مثل دیگر شهرها و روستای خراسان شاد و اصیل و زیباست و در صورت توجه و عنایت بیشتر میتوان علاوه بر پاسداری از فرهنگ اصیل و هنرهای سنتی، منبع اقتصادی مهمی نیز باشد.
سوغات و بازارهای سنتی
هنوز در گوشه و کنار سبزوار میتوان با مراکز تولید صنایع دستی و مشاغل سنتی روبرو شد. بازارهایی که همانند سالیان گذشته در آن استاد کاران به کار مشغولند. از جمله این مشاغل سنتی در شهرستان سبزوار میتوان به آهنگری،خراطی، نمدمالی و نخ تابی اشاره نمود. مهمترین سوغات سبزوار کلوچه زنجفیلی سبزواری است که در میان مردم محلی و گردشگران طرفداران بسیاری دارد. ادویههای سبزوار (زیره، زردچوبه و…) هم مرغوبیت خوبی دارند