معبد مهر مراغه
معبد مهر مراغه، در گذشته مکان زیرزمینی برای نیایش و محلی برای پرستش خورشید و همینطور جایی برای برگزار کردن آیین مهرپرستی بوده است. این معبد در قسمت جنوبی روستای ورجوی که در مراغه است به‌صورت صخره ای و زیرزمینی ساخته شده است. نام این مکان در لیست مکان های دیدنی استان آذربایجان شرقی قرار دارد و در تاریخ ۱۹ دی ماه ۱۳۵۶ (ه ش) در لیست آثار ملی ایران با شماره ثبت ۱۵۵۶ به ثبت رسید
عکس های بیشتر
سلام من شهر مجازی هستم و توی این مقاله میخوام راجب معبد مهر مراغه حرف بزنم اگه به گردشگری علاقه داری یا به اطلاعات احتیاج داری جای درستی اومدی، با من همراه شو تا بیشتر راجب معبد مهر مراغه اطلاعات کسب کنیم.
معبد مهر مراغه، در گذشته مکان زیرزمینی برای نیایش و محلی برای پرستش خورشید و همینطور جایی برای برگزار کردن آیین مهرپرستی بوده است. این معبد در قسمت جنوبی روستای ورجوی که در مراغه است به‌صورت صخره ای و زیرزمینی ساخته شده است. نام این مکان در لیست مکان های دیدنی استان آذربایجان شرقی قرار دارد و در تاریخ ۱۹ دی ماه ۱۳۵۶ (ه ش) در لیست آثار ملی ایران با شماره ثبت ۱۵۵۶ به ثبت رسید و حتما باید این مکان را از اولین سکونتگاه و معبد انسان ها در پیش از تاریخ دانست.
معبد مهر مراغه یک میراث با ارزش از تاریخ و تمدن قدیمی آذربایجان است و دارای یک پیشینه 3 هزار ساله است این مکان تاریخی و قدیمی در دوران اشکانیان محلی برای عبادت مهرپرستان بوده و بعد از پیدایش و ظهور اسلام تبدیل به مکانی برای برگزار کردن آیین مذهبی شد. این مکان جزء چهار معبدی است که از دوران اشکانیان برای ما باقی‌مانده است. این معبد به شکل یک بناي صخره‌ای در داخل زمين حفاری شده است.
نام معبد مهر
کشور ایران
استان استان آذربایجان شرقی
شهرستان شهرستان مراغه
بخش ورجویمراغه
نام محلی خانقاه
نوع بنا صخره‌ای - سنگی
کاربری نیایشگاه
کاربری کنونی مخروبه
دیرینگی پیشاتاریخ
دورهٔ ساخت اثر دوران پیش از تاریخ
بانی اثر پرویز ورجاوند
مالک فعلی اثر میراث فرهنگی مراغه
شمارهٔ ثبت ۱۵۵۶
تاریخ ثبت ملی ۱۹ دی ۱۳۵۶
این معبد قدیمی یک مکان برای برگزار کردن آیین پرستش مهر یا همان میترا بود و به آیین مهرپرستی تعلق داشته است. مردم بومی که در آنجا هستند این مکان را با نام های دیگری هم صدا میکنند نام هایی مثل: امامزاده معصوم مراغه‌ای، اجاق، اولیا و.... البته بخش هایی مثل قبرستان ، اصطبل، معبد و چله خانه نیز دارد که با برداشتی که از شواهد داشته اند به این نتیجه رسیده اند که قبرستانی متعل به دوره عصر آهن است. این معبد زیبا در پایین یک گورستان قدیمی و تاریخی است و با خاک‌برداری ای که در انجا انجام میشد خود را نشان داد و صد لبته که بخش زیادی از این معبد همجنان در زیر خاک است.در قسمت بالایی این معبد زیبا یک قبرستان وجود دارد که طبق گفته ها این گورستان به دوره عصر آهن مربوط میشود. روی یکی از قبر هایی که در آن گورستان وجود دارد یک نماد از گرز و کمان قرار دارد و یک تاریخ هم بر روی آن وجود دارد که آن تاریخ 908 است شاید بخواهید بدانید که نماد گرز و کمان چیست، نماد گرز و کمان متعلق به یک قوم بود که در قرن 9 و شروع قرن 10 در تمامی قسمتهای شرقی دریاچه ارومیه ساکن بودند و در آنجا زندگی میکردند.و همینطور مجسمه زیبای قوچ سنگی که البته نوع های خیلی زیادی از آنها دیده شده مخصوصا در قبرستان خواجه حیران و قدمگاه آذر شهر وجود دارد و دیده شده. گورستان معبد مهر هم از این دسته استسنا نیست و از آن مجسمه در این قبرستان نیز وجود دارد که به قوم (قره قویونلو) مربوط میشود.یک کتیبه هم در این گورستان قرار دارد که بر روی یکی دیگر از قبر های وجود در آنجا قرار دارد ولی یکی از مشکلاتی که وجود دارد این است که خطی که این کتیبه با آن نوشته شده شبیه هیچ کدام از خطوط اسلامی نیست خطی که این کتیبه با آن نوشته شده است یک خط خاص و شکسته است. روی این سنگ نقش سپر و شمشیر، تیر کمان دیده میشود این سنگ قبر به سال ۱۰۶۹ هجری تعلق دارد.به طور کلی قبوری که در این مکان قرار دارد به شکل مکعب مستطیل هستند.
این معبد دارای پیشینه زیادی است البته این هم نباید ناگفته بماند که از سمت مسئولان هیچ نوع حمایتی برای نگه داری و حفظ این مکان تاریخی انجام نشده و این مکان مثل یک خرابه شده است. درضمن این هم باید گفت که میراث فرهنگی در یک عمل خیلی ناشیانه قسمتی از این بنای سنگی یک سری مرمت هایی با سازه هایی از جنس فلز و آجر انجام داده که به‌همراه انباشته ای از زباله هر کسی که برای بازدید به این مکان می آید را متاثر میکند.این مکان بخاطر اینکه در کنارش ساخت و سازهایی انجام شده و آب های سطهی که در داخلش نفوذ میکند در حالت تخریب قرار دارد و افراد سو استفاده گر و غارتگر آثار فرهنگی هم به صورت بی‌رحمانه ای، سنگ‌های تاریخی موجود در این گورستان را کنده اند و به یک مکان دیگر انتقال میدهند. معبد مهر در کنار اینکه جنبه گردشگری و تاریخی دارد، یک کاربرد دیگر نیز دارد در حال حاضر این معبد در ماه محرم برای مراسم عزاداری برای سیدالشهدا آماده میشود و بعد از اینکه مراسم تمام شد شروع میکنند به پخش کردن نذری.
معبد مهر یکی از تاریخی ترین و البته کامل ترین پرستشگاه هایی است که برای باقی مانده و با تخمین هایی که زده شده قدمت این مکان زیبا را به دوران اشکانیان مربوط میکنند البته در دوره ایلخانیان یا به زبانی دیگر در زمان اسلامی یک سری تغییرات بر رویش اعمال شد و یکسری نشانه های اسلامی از آن موقع به جا مانده است درون این معبد زیبا یک کتیبه قرآنی وجود دارد که همین نشان دهنده و باز گو کننده فتح این شهر به دست حاکمان ایلخانی است. البته این معبد زیبا اکنون دارد ضربه های دردناک تیشه و چکش کسانی که به اثار و میراث ملی هیچ اهمیتی نمیدهند و برعکس آن را غارت میکنند را میخورد به جای این اتفاق تلخ این معبد باید طعم ضربه های استادانی که برای مرمت او آمده اند را میچشید.با تحقیق هایی که در این مکان انجام شد اطلاعاتی به دست آمد که داخل این معبد آرامگاهی وجو دارد، آن قبر متعلق به یکی از دانشمندان خیلی معروف و البته دیندار شهر مراغه به نام (آخوند ملا معصوم مراغه‌ای) است که بعد از اینکه دار فانی را وداع گفت در این معبد و آرامگاه دفن شد. شخصی که در این آرامگاه دفن شده نامش ملا معصوم مراغه‌ای است که از علما و دانشمندان بزرگ و شناخته شده قرن 18 هجری قمری بوده، و نویسنده کتاب تفسیر صافی، از ایشان به عنوان یکی از فقهای بزرگ منطقه نام برده. تا در تا چند سال گذشته درون این معبد یک صندوقی چوبی وجود داشت که بر رویش یک پارچه ای به رنگ مشکی بود و اشخاصی و مردمی که به آنجا میرفتند در کنار این صندوق شمع روشن میکردند.
معبد مهر مراغه قسمت ها و بخش های ناشناخته زیادی دارد ولی طبق مطالعه و تحقیقی که شخصی به نام پرویز ورجاوند در این معبد داشت مشخص شد که این مکان به آیین مهرپرستی مربوط میشود و البته که در طول این زمانی که گذرانده تغییراتی نیز به خوددیده است، مثل تغییر در ساختاری که داشته و تغییر در نوع و شیوه ای که از این معبد استفاده میشده.در زمان گذشته یا همان دنیای باستان به آن مکانی که مهرپرستان در آن به نیایش میپرداختند، مهرابه گفته میشد و اگر بخواهیم مهرابه را به صورت شفاف تری توضیح دهیم میشود گفت که مهرابه در اصل آن موقع ای بوده که نور خورشید روی سنگ‌آبه که در قسمت مرکزی معبد های مهر میتابیده و یا به زبان دیگر بر روی آن قرار می‌گرفته و البته به معنی ظهور آناهیتا گفته میشده. مردم و اشخاصی که به آنجا می آمدند در این موقع شروع به نیایش پرستش و عبادت میکردند که البته همزمان باطلوع و ظهر و غروب بود. بعد از اسلام هم به مکانی که در آن نماز میخوانند و به نیایش میپردازند، محراب گفته میشود که همین کلمه محراب از کلمه مهرابه الگو گرفته است. مهرپرستی، یک آیین ایرانی است که نور یکی از نماد های آن است و شاید برایتان جالب باشد که بدانید که این آیین در اروپای غربی هم نفوذ کرد و دیده شده است. ميترائيسم نامی بود که اروپاییان آیین مهر را با آن اسم صدا میکردند، این آیین از دوره اشكانى تا قرن 4 ميلادى و سلطه رومى‌ها در کشور های اروپایی رایج بود.
با اطلاعات و با توجه به شواهد به این نتیجه رسیده اند که شهرستان مراغه مهرابه های زیاد و مخطلفی داشته و دارد که غار های موجود در نزدیکی رصد خانه مراغه و معبد مهر مراغه تنها آثار کشف شده و یا باقی مانده از آن دوران است.بعد از گذشت چند وقت معبد مهر مراغه برای جمع شدن و گردهمایی صوفیان مورد استفاده قرار میگرفت در این معبد پیروان شیخ صفی‌الدین اردبیلی جمع می‌شدند. کتیبه‌هایی در معبد مهر وجود دارد که حجاری شده اند و از قرن 8 (هجری قمری) است و در نوشته هایی که بر روی آن وجود دارد بیان شده که این معبد به دست صوفیان استفاده میشده. معبد زیبای مهرکه در مراغه است یک نیایشگاه است که در زیرزمین قرار دارد و مکانی برای پرستش خورشید و همینطور مکانی برای برگزاری آیین مهرپرستی بوده، افرادی که از آیین مهر پیروی میکردند، این مکان را با تراشکاری و کنده کاری بر روی یه سنگ خیلی بزرگ که جنسش از شیست بوده ساخته اند و دهانه این معبد عرضی نزدیک به ۵یا۴ متر دارد. این مکان زیبا از نظر حجاری و حجم کار و دقت به کار رفته در ساختش، از دسته ستایشگاه های خیلی مهم و ارزنده و تاریخی و قدیمی است. این معبد از بخش های مختلفی باستانی مثل قبرستان، معبد و یک محوطه قدیمی ایجاد شده است. همانطور که گفته شد معبد مهر ساختار زیرزمینی دارد و تنها یک ورودی دارد که ساختار ورودی به صورت سراشیبی است. ورودی این مکان حالت راهرو دارد و شکل پهن و شیب‌داری دارد، عرض این ورودی ۲٫۷ متر است که در جلو است و ۲٫۶ متر هم قسمت آخرش دارد و ارتفاع این ورودی که به صورت سرپوشیده است به ۷٫۴ متر میرسد. در خاک‌برداری ای که در سال ۱۳۸۱ و سال ۱۳۸۲ (ه ش) انجام شد،به این پی بردیم که این معبد یک سری پله داشته که با تخمین هایی که زده شد قدمت پله هایش را برای دوران ایلخانی میدانند ولی با گذشت زمان و ریختن خاک و... آن پله ها به یک سطح شیب دار تبدیل شد.در زمان حال برای وارد شدن به اینمعبد زیبا باید از پله استفاده کرد و شما با پایین رفتن از پله ها به تالار اصلی و مرکزی میرسید. وقتی که وارد این تالار بشید در سمت چپ این ورودی یک طرح حجاری شده میبینید که شبیه به گل و برگ است اما با توجه بیشتر به نوک و انتهای این طرح، شکلی شبیه به یک مار هم دارد.
در معبد چندین طاق و واحد‌های مختلف درون تالار اصلی وجود دارد که همین نشان دهنده این است که معبد مهر بزرگ تر و معروف تر از معبد ها مانند خودش است. با توجه به اطلاعاتی که تا کنون از شیوه معماری ها به دست اوردیم میدانیم که هر نوع معماری مشخصه های مخصوص به خودش را دارد و ما میدانیم که معماری در دوره هخامنشی خصوصیاتی مثل: سطوح مسطح و راست گوشه و بدون خط های منحنی است، پس از این ها میشود فهمید که این معبد به دوره اشکانیان مربوط میشود؛ چون فضاهای آن عناصر خمیده دارد. ورودی این بنا در داخل دل صخره به صورت زیبایی کنده شده است که طرح جالبی دارد. عرق گیر این بنا شکل مربعی دارد ابعاد آن هم ۱۰ در ۱۰ متر است و در قسمت میانه اش یک ستون وجود دارد که قطرش ۵٫۵ متر است و شکلی هشت ضلعی دارد. این ستون به تنهایی این اتاق بزرگ را به 4 قسمت تقسیم میکند. در بخشی که در بالا است هر 4 اتاق نورگیر توجه را به خود جلب میکند و همین نور گیر باعث میشود که نور مناسب و خوبی در این مکان باشد. هرچند ا گذشت زمان ابعاد بین نورگیر ها هم زیاد شده و همین باعث بروز مشکلات مختلف و بیشتری شده. ستون بزرگی که درون معبد است در سه ضلع است که ۶ طاقچه دارد که حالت کنده کاری آن به صورت دوطبقه است. طاقچه‌های موجود در آنجا در قسمت بالاییشان دارای قوس زیبایی است که کاملا مارا به یاد دوره اسلامی میاندازد.به صورت کلی ما میتوانیم بگیم که این اتاق که طراحی مربعی شکل دارد در دوران اسلامی تشکیل شده و یا اگر هم اینطور نباشد میتوان گفت که این بخش تغییرات خیلی زیادی رو توی این دوره به خودش دیده به طور کلی این مکان از چندین بخش، تالاری که شکل مستطيل دارد و در مرکز قرار دارد، سه راه دسترسى، به بخش های به شکل گنبد سه‌گانه که در اطرافش وجود دارد و این هارا به همدیگر وصل میکند، تشکیل شده.یکی از زیبا ترین و جالب ترین بخش این نیایشگاه زیبا اتاق مدور است. که بجزء شانه‌هاىموجود از سلسله مراتب (ميترايی)، اثر هایی هم از تزيينات و الحاقات اسلامى در آنجا وجود دارد.این سخره یک اتاقک دارد که در قسمت شرقی این سخره قرار دارد، سقف این اتاقک شباهت های مشترکی با سقف معبد رصدخانه مراغه دارد. درو این قسمت آیه های قرآنی به خط ثلث تراشیده شده که البته ناگفته نماند که این قسمت ها با گذر زمان آسیب و تخریب زیادی دیده. یکی از آن آیه ها آیه ۱۲۹ از سوره آل‌عمران است که متن نوشته شده این است :وَ لِلَّهِ ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الْأَرْضِ يَغْفِرُ لِمَنْ يَشاءُ وَ يُعَذِّبُ مَنْ يَشاءُ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَحيمٌ.....و معنی این آیه این است:(هر چیزی که در زمین و آسمان وجود دارد متعلق به خدا است. هر شخصی را که بخواهد میبخشدو هر شخصی را که بخواهد مجازات میکند و خداوند آمرزنده و مهربان است)
خب دوست عزیز ممنون از این که تا اینجا با من همراه بودی امیدوارم که اطلاعاتی که احتیاج داشتی رو به دست آورده باشی اگه به جاهای دیگه ای هم علاقه داری یا به اطلاعات نیازی داری میتونی داخل صفحه اصلی من اطلاعاتی از اقصی نقاط کشور به دست بیاری.